Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego Ziemia nie jest idealną kulą? Wbrew temu, czego uczono nas w szkole, nasza planeta nie jest tak idealnie okrągła, jak nam się wydaje. Tak naprawdę posiada nierówności i niedoskonałości, które nadają mu niepowtarzalny kształt. Co jest przyczyną tych nieprawidłowości? Zanurzmy się w fascynujący świat powstawania planet i odkryjmy działające siły.

Grawitacja, nasz stary przyjaciel i największy wróg, odgrywa ważną rolę w powstawaniu planet. Gdy cząstki materii zderzają się i łączą, tworzą większe skupiska, które stopniowo zwiększają swoją masę. Wraz ze wzrostem masy wzrasta przyciąganie grawitacyjne, przyciągając do siebie jeszcze więcej materii. Ostatecznie proces ten prowadzi do powstania bryły wielkości planety.

Jednak sama grawitacja nie jest w stanie zamienić tych bloków w idealne kule. Przyciąganie grawitacyjne musi być wystarczająco silne, aby pokonać naturalną wytrzymałość materiału. W przypadku małych obiektów stałych, takich jak metr lub kilometr średnicy, grawitacja jest zbyt słaba, aby nadać im kulisty kształt. Dzięki temu zachowują swoje nieregularne kształty.

Na przykład Kometa 67P jest podobna do gumowej kaczki ze względu na jej mniejszy rozmiar i słabsze przyciąganie grawitacyjne. Brak jednolitości kształtu jest powszechną cechą małych obiektów i planet.

Chociaż grawitacja w pewnym stopniu odpowiada za powstawanie planet, nie jest to jedyna siła wpływająca na ich kształt. W 1671 roku astronom Jean Richter podczas podróży z Paryża do Kajenny zauważył coś szczególnego. Jego zegar wahadłowy, który w Paryżu był dokładny, w Cayenne zaczął tracić codziennie dwie i pół minuty. Dostosowując długość wahadła, zegar znów stał się dokładny, ale po powrocie do Paryża Richter odkrył, że teraz codziennie dodaje dwie i pół minuty.

Zjawisko to zaintrygowało matematyka Christiaana Huygensa, który zdał sobie sprawę, że przyczyną jest obrót Ziemi. Zmieniające się tempo zegara Richtera nie było pomyłką, ale konsekwencją kształtu Ziemi. Izaak Newton wykorzystał później dane z podobnych zegarów wahadłowych i równikowego wybrzuszenia Jowisza, aby wykazać, że Ziemia wybrzuszyła się na równiku z powodu siły odśrodkowej.

Gdy Ziemia się obraca, siła odśrodkowa popycha obiekty w kierunku jej zewnętrznej krawędzi, podobnie jak człowiek jest popychany w stronę zewnętrznej krawędzi wirującej karuzeli. Na równiku siła ta jest większa niż na biegunach, co powoduje efekt wybrzuszenia. W pobliżu równika grawitacja działa z mniejszą intensywnością ze względu na większą odległość od masy Ziemi, co wyjaśnia rozbieżności we wskazaniach zegara Richtera.

Wybrzuszenie Ziemi na równiku wynosi około 43 km (27 mil), co nadaje jej lekko spłaszczony wygląd. Chociaż nie jest to tak ekstremalne jak jajowaty kształt planety karłowatej Haumea, która obraca się z większą szybkością, niedoskonałości naszej planety czynią ją jeszcze bardziej intrygującą.